Bladen voor Documentatie 2013/3 (september 2013)
Woord vooraf
In dit jaar 2013 herdenken we dat honderd jaar geleden de voorlaatste Belgische laureaat de Nobelprijs kreeg voor de vrede. Waarschijnlijk doet zijn naam vandaag bij de meeste Belgen hoegenaamd geen belletje rinkelen, behalve… bij I&D-professionals. Het is namelijk Henri La Fontaine die in 1913 de hoogste onderscheiding ontvangt van het Noors Nobelcomité. Jawel, het gaat wel degelijk om de man die samen met Paul Otlet het Internationaal Instituut voor Bibliografie stichtte en de Universele Decimale Classificatie ontwikkelde.
Als overtuigd pacifist heeft La Fontaine een groot deel van zijn leven gewijd aan het bevorderen van de vrede. Zo was hij in 1913, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, president van het Internationaal Bureau voor de Vrede. Hij zou die functie, die hem deze prestigieuze prijs opleverde, gedurende vele jaren uitoefenen. Na hem was de enige Belg die de Nobelprijs voor de Vrede ontving Pater Dominique Pire, in 1958.
Het universalisme van La Fontaine bracht hem ertoe zich net zo in informatie te interesseren als in de vrede. Een eeuw later blijven zijn waarden en strijd nog steeds actueel. In ons beroep is het niet aangewezen om op zichzelf teruggetrokken te blijven: de problematiek van informatie en documentatie is universeel, het zoeken naar oplossingen overstijgt alle tegenstellingen.
In die geest leggen we u op deze bladzijden regelmatig artikels van buitenlandse auteurs voor. Dit nummer is daar overigens een mooi voorbeeld van, vermits we vandaag artikels publiceren uit Zweden, Zuid-Afrika, Groot-Brittannië en… België natuurlijk. De artikels zijn dan ook bij uitzondering hoofdzakelijk in het Engels.
De geest van La Fontaine is dus nog steeds in leven. We hopen dat dit nummer hem bevallen zou zijn en dat het ook u kan boeien, beste lezeressen en lezers. Wij wensen u veel leesplezier.
Guy Delsaut
When did the librarian become a librarian?
Bertil JANSSON, Doctor of Philosophy, Library and information sciences; Coordinator, Linnaeus University Kalmar / Växjö – Executive Office; Former Archivist and Head librarian, University of Kalmar
Het artikel spruit voort uit het doctoraat van de auteur Bibliotekarien : om yrkets tidiga innehåll och utveckling (2010) en bekijkt hoe het beroep van bibliothecaris evolueerde tussen 1475 en 1780. Het begint met de bibliotheek als een atelier te beschouwen waar bibliothecarissen aan de toekomst van hun beroep werken. Tijdens de geanalyseerde periode komen drie semi-parallelle processen aan bod die aantonen dat een complex beroep met dagelijkse routines toch leidt tot het concept van de bibliotheek als een instelling met bepaalde kwaliteiten. Verder gaat het met het bespreken van bibliotheektheorieën en eindigt in zelf-reflecterende gedachten op het bibliotheekwezen en de kenmerken van een bibliothecaris die de basis zouden kunnen vormen van een professionele ethische code.
From coal mining to data mining: Libraries after technology replaces colliers
Derek LAW, Emeritus Professor of Informatics, University of Strathclyde – Department of Computer and Information Sciences
Het artikel beschrijft de wereld waarmee bibliothecarissen geconfronteerd werden in 1970. Na eeuwen van onveranderlijkheid volgde een periode van snelle sociale, technische en professionele omwenteling. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de significante bijdrage van Professor Melvyn Collier. De auteur staat stil bij het falen van de vakwereld om een adequate behandeling te vinden voor de enorme groei aan born digital materiaal en gegevens, waarvan enkel een digitale versie bestaat. Uiteindelijk wordt gesteld dat het beroep een essentiële en relevante rol kan blijven spelen in de toekomst door terug te grijpen naar de grondbeginselen.
Comment mettre en place une veille d’e-réputation en utilisant les outils gratuits ?
Luc HOURLAY, Bibliothécaire-Documentaliste/Webmaster, Centre Fédéral d’Expertise des Soins de Santé (KCE)
Patrice X.CHALON, Knowledge Manager, Centre Fédéral d’Expertise des Soins de Santé (KCE)
Michele RIGNANESE, Attaché Communication multimédia, Service public fédéral Santé publique, Sécurité de la Chaîne alimentaire et Environnement
Gudrun BRIAT, Communication Manager, Centre Fédéral d’Expertise des Soins de Santé (KCE)
Sinds de publicatie van haar eerste studierapporten in 2004 is het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) geïnteresseerd in de evaluatie van de impact van deze rapporten. Om op deze vraag te kunnen antwoorden werden verschillende projecten opgestart. Op verzoek van de communicatiedienst heeft de bibliotheek in 2012 een attenderingsinstrument uitgewerkt met de bedoeling om online vermeldingen na te gaan. Een modulaire structuur beschrijft de verschillende stappen van deze attendering. Op basis hiervan werd uitsluitend met gratis instrumenten een (demo-)werktuig ontwikkeld. De eerste resultaten zijn overtuigend. Het demo-instrument heeft de meerwaarde van een permanente attendering van de online vernoemingen van het KCE aangetoond. De volgende stap is nu om een instrument te ontwikkelen met tot doel om zoveel mogelijk de manuele tussenkomsten te verminderen opdat deze toepassing op langere termijn ook kan gebruikt worden in kleinere ondernemingen met beperktere middelen.
An introduction to the BUFVC guidelines on audiovisual citation
Richard HEWETT, Chair Audiovisual Citation steering group, British Universities Film and Video Council (BUFVC)
Ondanks de exponentiële toename in het gebruik van audiovisueel materiaal in onderwijs-, leer- en onderzoeksactiviteiten in het hoger en volwassenenonderwijs, zijn de bestaande richtlijnen om te refereren naar beeld en geluid vaak onvoldoende. Het British Universities Film & Video Council (BUFVC) heeft deze leemte nu ingevuld door onder de titel Audiovisual Citation: BUFVC Guidelines for referencing moving image and sound, een helder, consistent en volledig advies aan te bieden om elk type audiovisuele bron te citeren, van een YouTube mash-up tot een video-spel. Dit artikel legt uit hoe het project tot stand kwam en op welke wijze het tegemoet komt aan de specifieke eisen van academici, archivisten en bibliothecarissen i.v.m. geluids- en beeldmateriaal
Promoting awareness of information needs and realising gaps in knowledge: Examples from healthcare
Ina FOURIE, Professor, University of Pretoria – Department of Information Science
De (h)erkenning van informatienoden is de eerste stap in informatie zoeken. Informatienoden worden echter vaak niet herkend. Dit zou een van de redenen kunnen zijn van de voortdurende bezorgdheid en frustraties die uitgedrukt worden door mensen die op zoek zijn naar informatie, bijvoorbeeld patiënten en hun families. Het aanhoren van hun ervaringen, uitgedrukt in hun eigen woorden draagt ertoe bij om dit probleem “au sérieux” te nemen. Informatiegeletterdheidstraining in de zorgde beroepen zoals de gezondheidszorg, sociaal werk en onderwijs kan bijdragen tot een beter besef van de behoefte om informatienoden te erkennen als een eerste stap om informatie te zoeken en om mensen te helpen die op hen vertrouwen o voor hun informatiebehoeften. Dit artikel kijkt kort naar de belangen die op het spel staan wanneer men te maken heeft met informatienoden waaraan niet tegemoed gekomen. Patiënten en hun families worden als voorbeelden gebruikt. Het geeft ook even commentaar op informatiegeletterdheidstraining aan professionelen en legt specifiek de klemtoon op het ontwikkelen van hetbesef dat informatiebehoeften erkend moeten worden.