Bladen voor Documentatie 2013/2 (juni 2013)
SPECIAAL NUMMER
Documentaire hulpmiddelen
De mening van de professional!
Woord vooraf
De mens heeft altijd al hulpmiddelen nodig gehad om zich zijn werk te vergemakkelijken. Van de prehistorische werktuigen om steen te kappen tot de elektronische hulpmiddelen vandaag, kan men zeggen dat elk beroep instrumenten nodig heeft. Die instrumenten moeten bovendien van goede kwaliteit zijn, al valt dit soms moeilijk te meten.
Het idee achter dit speciale nummer van de Bladen voor Documentatie is om het te hebben over software, databanken of bronnen die nuttig zijn in ons dagdagelijkse werk. Wij willen echter ons tijdschrift niet veranderen in een bundel advertorials waarin verschillende producenten of leveranciers hun producten zouden aanprijzen. Om die reden hebben we reeds voor enige tijd beroep gedaan op u allen, opdat u uw ervaringen zou delen met onze lezers. Trouwens wie anders dan informatie- en documentatieprofessionals heeft een beter inzicht van de documentaire hulpmiddelen?
U hebt onze oproep beantwoord, waarvoor hartelijk dank! Dit nummer bevat dus de uiteenzettingen over bibliotheekbeheers-systemen, over hulpmiddelen voor attendering en informatieverspreiding, over bibliografische databanken en encyclopedieën. Sommige producten worden afzonderlijk voorgesteld, andere worden vergeleken met hun concurrenten.
Uiteraard zijn de artikels een weergave van het soms zeer specifieke gebruik dat één of meerdere professionals van de producten maken. Het is dan ook mogelijk dat bepaalde providers niet tevreden zullen zijn over de voorstelling van de hulpmiddelen. Om die reden engageren wij ons ertoe om elk recht van antwoord te publiceren.
Aan de andere kant zullen sommigen verwonderd zijn over de hulpmiddelen die in dit nummer voorgesteld worden. Aangezien wij een oproep hebben gedaan aan onze leden, publiceren wij de afgewerkte artikels. Zoek hier dus niet de bedoeling achter om bepaalde instrumenten te bevoordelen t.o.v. andere.
Hoewel dit nummer zeker niet de totaliteit aan documentaire hulpmiddelen weerspiegelt, merken we tenslotte toch op dat een groot deel van de beschreven hulpmiddelen afkomstig is uit het vrije, open source-segment, dat steeds meer de keuze van de informatieprofessional lijkt te bepalen.
Guy Delsaut
Automatisering van bibliotheken en centra voor documentatie: Het ABCD systeem voor bibliotheek-automatisering en document management
Egbert de SMET, Project-coördinator, Universiteit Antwerpen
De ABCD-software voor automatisering van bibliotheken en documentatie-centra is inmiddels 3 jaar uit en staat kort voor de publicatie van versie 2.0, de eerste “major” upgrade. De belangrijkste elementen van de achtergrond van de software (geschiedenis en technologie) worden besproken met een verwijzing naar de weinig bekende maar betekenisvolle bijdrage vanuit de Belgisch-Vlaamse bibliotheek-ontwikkelingssamenwerking. Tevens wordt geïllustreerd hoe de ABCD als “software-suite” meer is dan enkel bibliotheek-automatisering want ook kan ingezet worden voor documentaire automatisering in het algemeen, op basis van de structurele openheid ten aanzien van database-schema’s van het systeem en de rijke functionaliteit die naast de klassieke bibliotheekautomatisering (catalogus, acquisitie, uitleen…) ook bijvoorbeeld een CMS voor de creatie van een bibliotheek-portaal aanbiedt en in de “Site”-module een geïntegreerde aanbieding van uiteenlopende aldan-niet bibliografische databases mogelijk maakt. Met betrekking tot de nieuwe versie 2.0 worden de belangrijkste vernieuwingen besproken: nieuwe onderliggende ISIS-versies, Unicode en de “digitale bibliotheek”-optie. Tenslotte worden nog enkele uitdagingen en plannen voor verbeterde community-ondersteuning en distributie van de software geopperd met het oog op een betere levensvatbaarheid van een, zoals bewezen, erg nuttig FOSS-project.
Drupal, un Web CMS libre flexible à même de rencontrer les besoins des documentalistes, bibliothécaires, archivistes et knowledge managers
Patrice X. CHALON, Knowledge Manager, Centre fédéral d’Expertise des Soins de Santé (KCE)
Drupal is een open source-systeem om webcontent te beheren. Sinds Drupal in 2001 het levenslicht zag op een studentenkot heeft het programma een flinke weg afgelegd en wordt nu gebruikt door leidinggevende sites zoals die van de kanselarij van de Premier, het Waals Gewest, Le Soir en zelfs het Amerikaanse Witte Huis. Aangezien het systeem modulair opgevat is en beschikt over een grote gemeenschap gebruikers en ontwikkelaars, is het ook ideaal om tools op te bouwen ter ondersteuning van het werk van documentalisten, bibliothecarissen, archivisten en knowledge managers. Dit artikel beschrijft de basisconcepten van Drupal – nodes (knopen), modules, uiterlijke themes, taxonomie, distributies – en biedt verder twee voorbeelden en vier beschrijvingen van ervaringen met intern ontwikkelde toepassingen. Ten slotte gaan we verder in op zowel de specifieke moeilijkheden bij het ontwikkelen van sites met Drupal als op het voordeel van het intern ontwikkelen van websites.
Une plateforme de veille réalisée avec Scoop-it
Nadine DERWIDUÉE, Experte en information et veille, Le Forem – Département des relations internationales
Het artikel behandelt het gebruik van het platform Scoop.it door het Departement internationale betrekkingen van de Forem. Scoop.it is een platform om content te beheren en kan onder meer dienen om de resultaten van internationale attendering over de thema’s werk en opleiding te verspreiden. Het platform biedt vele voordelen: het gaat om een reeds bestaand instrument, dat gemakkelijk en snel bruikbaar is, en coherent is vanuit grafisch oogpunt. Als standaardmiddel is het zeer correct, het stelt geen specifieke problemen, is gratis beschikbaar en wordt in de cloud gehost; de samenwerking via suggesties verloopt eenvoudig, het is mogelijk elkaar te “volgen”, het platform kan geïntegreerd worden in een intranet,… Het instrument biedt ook enkele nadelen i.v.m. de opening naar het publiek toe en de algemene gebruiksvoorwaarden. De evolutie van het platform is ook niet altijd conform de verwachtingen en wensen van de gebruiker, de levensduur van het instrument is niet verzekerd en de zoekmogelijkheden missen uitleg,… Scoop.it is dus een nuttig hulpmiddel, dat de documentalist echter moet combineren met zijn meer klassieke vaardigheden en methoden.
Multiplier l’acquisition de bases de données bibliographiques pour enrichir la recherche documentaire : Mythe ou réalité ? L’exemple du domaine linguistique et littéraire
Sara DECOSTER, Responsable scientifique, Université de Liège (ULg) – Bibliothèque ALPHA
Stéphanie SIMON, Responsable scientifique, Université de Liège (ULg) – Bibliothèque ALPHA
Muriel van RUYMBEKE, Directrice, Université de Liège (ULg) – Bibliothèque ALPHA
Dit artikel geeft een gedetailleerde analyse weer van vier bibliografische databanken m.b.t. letterkunde en linguïstiek uit het abonnementenpakket van de Université de Liège, die toegankelijk zijn via twee verschillende interfaces. Het gaat om algemene zoekinstrumenten, in die zin dat zij noch gespecialiseerd zijn in een specifiek tijdvak, noch in een bepaalde taal. De bestudeerde databanken zijn enerzijds MLA International Bibliography en Communication & Mass Media Complete (CMMC), beschikbaar via Ebsco, en anderzijds Francis en Linguistics and Language Behavior Abstracts (LLBA) via het ProQuest-platform. Het doel van dit artikel bestaat erin te onderzoeken welk voordeel de gebruiker kan halen uit deze producten. Met dit oogmerk wordt zowel een inhoudsgerichte onderzoekslijn gevolgd, die ook de complementariteit van de verschillende hulpmiddelen meet, als een functioneel gerichte onderzoekslijn. De resultaten van deze studie kunnen nuttig zijn om na te denken over de evolutie van de bibliotheekwetenschap en haar plaats in de onderzoeks- en onderwijswereld.
Scopus et WorldCat : Regards croisés sur deux outils bibliographiques
Philippe MOTTET, Documentaliste, Université de Liège (ULg) – Bibliothèque des Sciences et Techniques
Ninfa GRECO, Directrice, Université de Liège (ULg) – Bibliothèque des Sciences et Techniques
Of het nu in hun eerdere gedrukte vorm was of in de latere elektronische versies, bibliografische zoekmiddelen waren lang het exclusieve terrein van privébedrijven die kant-en-klare, multidisciplinaire of gespecialiseerde producten afleverden. Deze instrumenten blijven onontbeerlijk voor de meeste wetenschappelijke instellingen, vanwege de inhoudelijke kwaliteit, de precisie van de zoeksystemen en het gemak waarmee de zoekresultaten behandeld en bewaard kunnen worden. Dat monopolie komt op losse schroeven te staan door de steeds beter toegankelijke gratis informatie op het Internet. Te midden van de vele bibliografische instrumenten die momenteel beschikbaar zijn, hebben wij ervoor gekozen om een traditioneel commercieel systeem, Scopus, in gebruik in de Universiteiten van de Franse Gemeenschap in België, te vergelijken met een oplossing die afkomstig is uit de bibliotheekwereld en minstens deels gratis te raadplegen is op het Internet: WorldCat. De vergelijking van beide producten leverde soms onverwachte resultaten op.
Face-à-face entre Wikipédia et l’Universalis en ligne : Peut-on tenter une comparaison ?
Guy DELSAUT, Rédacteur en chef des Cahiers de la documentation, Association belge de Documentation (ABD-BVD)
Dit artikel is een poging om de Franstalige versie van Wikipédia te vergelijken met de online versie van de Encyclopædia Universalis. Beide encyclopedieën zin verschillend qua model: de ene is vrij en gebaseerd op samenwerking, de andere is al decennia lang een standaardwerk dat geschreven wordt door gerenommeerde auteurs. Het aantal artikelen, hun onderwerpen, hun updates en hun neutraliteit zijn allemaal punten waarop zij verschillen. Nu de Encyclopædia Universalis, waarvan eind 2012 de allerlaatste papieren uitgave gepubliceerd werd, tegenover één van de drukst bezochte websites ter wereld komt te staan, rijst de vraag of zij nog lang zal kunnen rivaliseren met Wikipédia. En zal Wikipédia de criticasters de mond kunnen snoeren en erin slagen de vandalen die het vrijwillige engagement van haar duizenden medewerkers in diskrediet brengen buiten spel te zetten?