Bladen voor Documentatie 2012/4 (december 2012)
SPECIAAL NUMMER
Inforum 2012
“Alt+0169”: Copyright v. copywrong
Woord vooraf
Het decembernummer van onze Bladen voor Documentatie wordt stilaan klassiek het speciale nummer gewijd aan het voorbije Inforum. Klassiek wordt ook dat de coördinator van deze voor ons toch belangrijke studiedag zijn hoofd schudt alsof het gaat om een spaarvarken in crisistijd om een aantal min of meer zinnige woorden voor dit woord vooraf te voorschijn te toveren.
Eerst dank voor jullie talrijke aanwezigheid, jullie tekenden in met ruim meer dan 250 waarvan ongeveer 85% ABD-BVD-leden. Verschillende zusterverenigingen uit binnen- en buitenland tekenden present.
Mogelijk ligt het aan de datum en geven jullie de voorkeur aan eind mei eerder dan eind april om deze ABD-BVD-hoogmis te organiseren. Noteer dus alvast in jullie agenda’s dat volgend jaar Inforum 2013 doorgaat op donderdag 30 mei traditiegetrouw in de Koninklijke Bibliotheek van België.
We hopen vanzelfsprekend dat niet alleen de datum maar vooral het behandelde thema jullie aanspreekt om deze dag bij te wonen. Een onderwerp dat niet steeds voor de hand ligt en van belang dient te zijn voor de brede waaier I&D-beroepen die terug te vinden zijn binnen de Belgische Vereniging voor Documentatie. Een eerste inspiratie vinden we in de evaluatieformulieren die jullie na elk Inforum bij ons inleveren. Naast jullie beoordeling van de verschillende sprekers en het verloop van de dag, krijgen jullie de gelegenheid om een thema aan te reiken voor het volgende Inforum of voor een van onze maandelijkse studienamiddagen.
Zo bleek aan het einde van Inforum 2011 dat verschillende van jullie belangstelling hadden om nader in te gaan op het copyright, algemeen, of een van de aspecten ervan en gelet op het beroepssegment waarin we met z’n allen vertoeven ergens de logica zelf. Probleem, indien we dit luxeprobleem zo mogen noemen, is dat copyright zo breed is en zoveel deelmateries omvat dat we veel moeite hadden om ons te beperken, getuige hiervan het uitzonderlijk aantal van acht sprekers die een toelichting kwamen geven. Gelet op de impact van Europa waren we het aan onszelf verplicht om een vertegenwoordiger te vragen. Waarschijnlijk lag de lat erg hoog toen we trachtten om een van de verantwoordelijke commissarissen te vragen: Neelie Kroes als Europees Commissaris belast met de digitale agenda of Michel Barnier verantwoordelijk voor de interne markt. Na heel wat mailverkeer en getelefoneer slaagden we er gelukkig in om een medewerker van DG Interne markt, Copyright Unit tot het houden van een uiteenzetting te overtuigen. Verder was er de dag voor Inforum 2012 een lobbymoment van IFLA en EBLIDA voor het Europees Parlement en kregen we een ideale gelegenheid om hierover uit eerste bron verslag te hebben. Vandaar voor een keer acht sprekers om op dit interessante onderwerp in te gaan.
Materie ook die voortdurend evolueert waardoor de inhoud van de artikels verdergaat of enigszins anders is dan wat op 31 mei 2012 werd uiteengezet. We geven enkele voorbeelden. Op 27 oktober 2012 verscheen in het Publicatieblad van de Europese Unie de Richtlijn 2012/28/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake toegestane gebruikswijzen van verweesde werken wat wordt aangehaald in het desbetreffend artikel. Ook de Commissie werkt vanzelfsprekend nog verder over de materie, vandaar dat Pierre-Yves Andrau ons vroeg om zijn tekst later te kunnen uitwerken.
Nu we het toch over de (potentiële) onderwerpen hebben en ook hier gaven jullie ons dit keer aan het einde van Inforum 2012 nuttige aanzet. We bekeken en bediscussieerden een en ander en besloten om Inforum 2013 (ja op 30 mei dus) te laten handelen over “information overload”: de enorme hoeveelheid digitale informatie die ons via het Internet bereikt, voelen we er ons nog gemakkelijk bij, slagen we erin om er kritisch mee om te gaan of krijgen we angstaanvallen. Op dit ogenblik zijn we volop bezig sprekers te zoeken en te contacteren en opnieuw hopen we om u net als voorgaande jaren u een uitzonderlijk programma te kunnen aanbieden opdat jullie opnieuw massaal aanwezig zouden zijn.
Verder rest mij nog iedereen te danken die van Inforum 2012 dit boeiend moment maakten: in de eerste plaats de sprekers, de Koninklijke Bibliotheek van België en haar directeur-generaal Patrick Lefèvre voor de verleende faciliteiten, iedereen die logistieke bijstand bracht, tolken en hostessen, de cateraars voor het verleiden van de innerlijke deelnemer en niet te vergeten de Raad van Bestuur van ABD-BVD voor het vertrouwen dat we opnieuw ontvingen/ontvangen om deze dag uit te werken.
Na het schrijven van dit woord vooraf rest ons nog alleen het genoegen om jullie namens de Raad van Bestuur van de ABD-BVD een schitterend eindejaar toe te wensen, we hopen dat jullie in een ontspannen sfeer de feestdagen tegemoet gaan en voor enkele luttele momenten jullie professionele zorgen opzij kunnen zetten. We hopen vanzelfsprekend jullie eind mei opnieuw te ontmoeten op Inforum 2013, liefst als lid van onze vereniging. Mei 2013 ligt nog veraf en jullie hoeven niet tot dan te wachten om elkaar te ontmoeten en ons even te zien, daarom nog even jullie aandacht vestigen op de maandelijkse studienamiddagen die onze Vereniging geregeld organiseert en waar telkens een actueel aan ons beroep gelinkt thema aan bod komt. Een schitterend eindejaar!!!
Marc VAN DEN BERGH
Web 2.0 : Nouveaux usages, nouveaux droits ?
Michèle BATTISTI, Responsable veille juridique, Association des Professionnels de l’Information et de la Documentation (ADBS)
Een drastische herziening of eerder een eenvoudige evolutie van het auteursrecht? De vraag stelt zich waar de grens ligt tussen het private en publieke domein, het professioneel en niet-professioneel gebruik of nog het actief of eerder passief spel van acteurs om de traditionele juridische waarden in vraag te stellen. Hoe dient omgegaan met de spanning van het recht op kennis in een gecommercialiseerde wereld, tussen de vrijheid van meningsuiting en de grenzen die dienen gesteld aan bepaalde misbruiken. Wetgevend of contractueel: een scala aan juridische middelen kan worden uitgewerkt om een 2.0-recht aan te passen aan deze nieuwe omgeving.
A picture is worth a thousand words: Perikelen van portretrecht
Bert DEMARSIN, Docent, Hogeschool-Universiteit Brussel (HUBrussel); Vicedecaan, Hogeschool-Universiteit Brussel (HUBrussel) – Katholieke Universiteit Brussel (KUBrussel) – Faculteit Rechten; Geaffilieerd onderzoeker, Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven) – Centrum voor Rechtsmethodiek; Coördinator Art, Law & Management Research Programme, Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Deze bijdrage biedt een bondig overzicht van het portretrecht: een belangrijke juridische kwestie voor wie (digitaal) fotomateriaal wenst te gebruiken voor documentaire doeleinden. In de eerste plaats wordt het portretrecht als persoonlijkheidsrecht geduid, rekening houdend met recente evoluties op (internationaal) mensenrechtelijk vlak. De uiteenzetting zal achtereenvolgens nader ingaan op de grondslagen van dit persoonlijkheidsrecht, het beeldmateriaal dat door het portretrecht beschermd wordt en de titularissen die het portretrecht genieten. Verder analyseert de auteur de inhoud van de bescherming die door het portretrecht geboden wordt, de bewijsregeling bij een gebeurlijke schending ervan en de preventie en sanctionering van dergelijke inbreuken. Tot slot voorziet hij de contractuele praktijk op het vlak van de uitoefening van het portretrecht van enige commentaar.
De Europese Richtlijn verweesde werken: Gewikt, gewogen maar te licht bevonden
Joris DEENE, Advocaat, Docent en Juridisch adviseur, Samenwerkingsverband Auteursrecht en Samenleving (SA&S)
Op 27 oktober 2012 verscheen in het Publicatieblad van de Europese Unie de Richtlijn 2012/28/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde wer-ken (hierna “de Richtlijn”). Het doel van deze richtlijn is om rechtszekerheid te bieden aan bepaalde culturele organisaties die verweesde werken willen digitaliseren en online beschikbaar stellen. De Richtlijn is gebaseerd op een zorgvuldig onderzoek naar de auteursrechthebbende en op de wederzijdse erkenning door de lidstaten van de status van een verweesd werk. In dit artikel wordt de voorgeschiedenis en de inhoud van de Richtlijn geanalyseerd. De conclusie luidt dat de Richtlijn zowel qua toepassingsgebied als qua inhoud te kort schiet.
Le droit d’auteur et le droit sui generis sur les bases de données : Quinze ans plus tard : un succès ou un échec ?
Estelle DERCLAYE, Professor of Intellectual Property Law, University of Nottingham – School of Law
De richtlijn die het auteursrecht op databanken harmoniseert en hierbij een nieuw rechtsgebied creëert – het sui generis recht – werd aangenomen in 1996 en omgezet in de lidstaten van de Europese Unie in 1998. Dit artikel evalueert, vijftien jaar na datum, of het een succes of mislukking was. Deze richtlijn bevestigde het status quo in casu van het auteursrecht voor de databanken. Gelijktijdig versterkt zij het auteursrecht van de ontwikkelaars van databanken zonder al te veel uitzonderingen te voorzien, en laat zij de cumul van beveiligingen met andere gelijkaardige rechten toe. Het sui generis recht lijdt aan dezelfde onvolmaaktheden en vele anderen. In die zin is deze richtlijn eerder een mislukking. Niettegenstaande, in de loop der jaren, heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie enkele overbeschermende aspecten van het sui generis recht verminderd en het concept van originaliteit in het auteursrecht verduidelijkt. In die zin is de harmonisering een succes. Desalniettemin werd het sui generis recht aangenomen zonder empirische studies en het is vooralsnog dit wat ontbreekt heden ten dage teneinde te beslissen of zijn invoering werkelijk noodzakelijk was.
Adapter le droit d’auteur à l’environnement numérique : Le rôle des associations de bibliothèques et d’EBLIDA
Vincent BONNET, Directeur, Bureau européen des Associations de Bibliothèques, d’Information et de Documentation (EBLIDA)
Het groeiende vermogen van de informatietechnologieën en de ontwikkeling van het Internet, gecombineerd met de toename van nieuwe gebruiken, stellen de duurzaamheid van het vigerende auteursrechtsysteem in vraag. Een context, waarin de bibliotheekorganisaties een belangrijke rol spelen. Op het nationale niveau timmeren ze aan de weg, in nauw overleg met de verkozenen. Op de internationale fora verzekeren ze de vertegenwoordiging van de bibliotheken. In Europa vervult de European Bureau of Library, Information and Documentation Associations (EBLIDA) die functie, met name door het ontwikkelen van een campagne rond elektronische boeken in bibliotheken. Via die campagne helpt EBLIDA de politieke vertegenwoordigers bij hun vragen, en opent de dialoog met verenigingen die de belangen van de uitgevers en de rechthebbenden vertegenwoordigen. EBLIDA engageert zich aldus ten bate van de Europese burgers om de vrije toegang tot informatie te waarborgen, en borg te staan voor de zichtbaarheid van de bibliotheken op de Europese agenda.
Verslag
Information for sustainable development in a digital environment: SCECSAL 2012 20th edition
Egbert de SMET, Projectcoördinator – academisch medewerker (ZAP) “Informatie- en Bibliotheekwetenschap” – Universiteit Antwerpen – Instituut Onderwijs- en Informatiewetenschappen (IOIW) – Departement Universiteit & Samenleving (U&S)