Bladen voor Documentatie 2011/3 (september 2011)
Woord vooraf
Deze zomer, gedurende een lang weekend, is de Franstalige Belgische pers opgehouden te bestaan… tenminste op Google.
Voor hen die niet de zaak “Copiepresse vs. Google” gevolgd hebben, hierbij een kleine samenvatting van de feiten. Copiepresse, de auteursrechtenbeheermaatschappij van de Franstalige en Duitstalige Belgische dagbladpers, verzet zich reeds jaren tegen de verspreiding van artikels van hun (toegetreden) leden op de Google News-dienst. Ze contesteren namelijk het in cache bewaren van artikelen en de verspreiding van ruime uittreksels zonder dat er enig akkoord onderhandeld werd. Een voor de uitgevers gunstig vonnis werd uitgebracht in 2006 en bevestigd in 2011. Bedreigd met omvangrijke dwangsommen besliste de Amerikaanse reus om alle referenties naar de websites van deze uitgevers niet enkel in Google News maar tevens uit hun zoekmachine terug te trekken. De vijftiende juli kon ene internaut die de webstekken van Le Soir of La Libre Belgique zocht deze niet meer terugvinden via de meest gebruikte zoekmotor ter wereld. De Belgische pers sprak er schande van en sprak toen van “boycot”, ja zelfs van “censuur”. Drie dagen later herstelde Google zijn linken in zijn zoekmotor. Zaak geregeld! Ten minste voor het ogenblik want andere juridische procedures zijn aangekondigd[1].
Het is vanzelfsprekend niet mijn bevoegdheid om een beslissing van het gerecht toe te lichten. Ik wens niet uit te weiden over de praktijken van Google die dikwijls gekritiseerd worden. We staan hier voor een complex probleem dat het auteursrecht en economische belangen mengt zonder de debatten in acht te nemen over een zekere visie op het Web. Evenwel wil ik kennis geven van mijn ondervragen van de politiek der Franstalige Belgische pers. Sedert jaren lijkt hun devies wel “Om gelukkig te leven is het best om in het verborgene te leven”. Inderdaad indien de Franstalige Belgische kranten afwezig zijn in Google News zijn ze tevens afwezig in internationale nieuwsaggregatoren. De informatieprofessionals in het buitenland worden hierdoor kwaliteitsbronnen met betrekking tot ons land onthouden. Wat betreft de Belgische professionelen – waarvan de draagwijdte van hun opzoekingen zeer vaak de grenzen van ons klein land overschrijdt – zijn dikwijls verplicht om twee abonnementen te betalen, een voor de internationale aggregator en een voor de Belgo-Belgische.
Laten we ons herinneren dat de interesse om beroep te kunnen doen op deze aggregatoren toelaat niet enkel een opzoeking te doen over meerdere bronnen in een keer maar tevens doeltreffend en eenvoudig een onderzoeksbewaking over het onderwerp te plaatsen. De politiek der uitgevers maakt dit werk meer ingewikkeld en duurder.
Nochtans onderhandelingen zijn mogelijk daar de Vlaamse kranten aanwezig zijn op Google News en in de internationale nieuwsaggregatoren. Is de Franstalige pers meer rebels? Gulziger? Of heeft de passage naar het digitale nog niet geïntegreerd? Men heeft het recht zich de(ze) vraag te stellen.
Laten we er daarom voor pleiten dat de Franstalige Belgische pers ten slotte de internationale nieuwsaggregatoren integreert – of ze nu gratis of betalend, professioneel of ontspannend zijn. Door almaar meer zich te marginaliseren verliezen deze kranten zowel de massa als de documentalisten en dat zal geen recht doen aan al die journalisten die ons elke dag informeren en een voortreffelijk werk realiseren.
[1] Dit woord vooraf werd op 14 augustus geschreven. Een actie tot schadevergoeding zou door Copiepresse op 8 september geopend worden.
Guy DELSAUT
Le journalisme d’investigation et l’accélérateur de particules informatives
Marc VANESSE, Ancien journaliste au quotidien Le Soir (1989-2008), Chargé de cours en journalisme d’investigation et déontologie de l’information, Co-fondateur du Lemme (Laboratoire d’études sur les médias et la médiation), Université de Liège
Als meest voltooide vorm van het informatieberoep vergt de onderzoeksjournalistiek een perfecte beheersing van het geheel van doorgedreven journalistieke technieken om het geheim op te jagen overal waar het zich bevindt. Maar in elke etappe van zijn onderzoek – a fortiori sinds de doorbraak van de digitale middelen – dient de journalist te kunnen steunen op betrouwbare bronnen en onbetwistbare documenten. Waar vandaan de noodzakelijkheid om in perfecte harmonie te werken met documentalisten die bezeten zijn door de actualiteit en door de zoektocht naar de waarheid.
Impala, 20 jaar op vaste koers in een snel wijzigend informatielandschap
Jan CORTHOUTS, Diensthoofd van Anet Bibliotheekautomatisering, Universiteit Antwerpen (UA)
Julien VAN BORM, Ere-hoofdbibliothecaris, Universiteit Antwerpen (UA)
Michèle VAN DEN EYNDE, Anciennement Hoofd van de Interbibliothecair Leenverkeerdienst, Universiteit Antwerpen (UA), et Coördinator van Impala (jusque fin avril 2011). Aujourd’hui pensionnée.
Impala, het Belgische systeem voor interbibliothecair leenverkeer (IBL) en documentlevering, werd door de Universiteit Antwerpen ontwikkeld en in 1991 als nationaal systeem in gebruik genomen. Twintig jaren later in een snel wijzigend informatielandschap is het nog volop operationeel en werkt het nog altijd volgens de oorspronkelijke uitgangspunten. Wel werd overgestapt naar een webversie (1998) en werd de elektronische levering toegevoegd (2001). Dit artikel geeft een overzicht van de mogelijkheden van Impala, focust op de openheid van het systeem en geeft daarbij cijfers die een inzicht geven in het IBL verkeer in België.
Unicat revisited: Belgische collectieve catalogus opnieuw beschikbaar
Jan CORTHOUTS, Hoofd Anet Bibliotheekautomatisering, Universiteit Antwerpen (UA)
UniCat is de portal die de collecties van wetenschappelijke bibliotheken – ongeveer 13 miljoen records – in België ontsluit. UniCat werd gerealiseerd door de Belgische universiteitsbibliotheken in samenwerking met het Deense SemperTool. Dit artikel gaat dieper in op de ontstaansgeschiedenis van UniCat, met voorgangers zoals Collectieve Catalogus op Titel (CCT) en Collectieve Catalogus België (CCB) en belicht de verschillende functies van de portal, waaronder integratie met Impala. Het artikel geeft ook aan hoe andere bibliotheken hun collecties bij UniCat kunnen aanmelden. Het business model van UniCat is gebaseerd op deelname in de kosten a rato van het aantal geleverde records. Het project wordt uitgevoerd door een technische werkgroep – bestaande uit vertegenwoordigers van de Koninklijke Bibliotheek en de universiteitsbibliotheken – en wordt aangestuurd door een stuurgroep met o.a. vertegenwoordigers van het Vlaams Overlegorgaan inzake Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB) en van de Bibliothèque interuniversitaire de la Communauté française de Belgique (BICfB).
Un consommateur informé en vaut deux : Le rôle du CRIOC
Sylvie MEJBLUM, Responsable presse, Centre de Recherche et d’Information des Organisations de Consommateurs
(CRIOC)
Réjane DETHISE, Documentaliste, Centre de Recherche et d’Information des Organisations de Consommateurs
(CRIOC)
Het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO) doet wetenschappelijk onderzoek en analyseert consumptie gerelateerde informatie, vooral dan deze die ter sprake komt binnen commissies zoals de Raad voor het Verbruik, de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling, de Controlecommissie voor Verzekeringen en binnen verschillende werkgroepen die gaan over voeding, energieafhankelijkheid etc. OIVO publiceert tevens studies en artikels op haar verschillende sites. Ze verstrekt de burger, het individu informatie over alle aspecten van de consumptie met het doel hem voldoende kennis bij te brengen en op die manier kritischer te maken. De informatie wordt voor de consument erg toegankelijk ter beschikking gesteld via de website (bv. Door het vulgariseren van wetsteksten). Het documentatiecentrum heeft een bewaarfunctie van grijze literatuur waarvoor in 1975 de basis werd gelegd en laat toe de wordingsgeschiedenis te achterhalen van consumentenorganisaties en van de evolutie van consumptie in het algemeen. Het centrum heeft een verspreidingsfunctie van actuele en gespecialiseerde informatie (het uitpluizen van persberichten, excerptie van vakliteratuur, juridische documentatie, het opvolgen van activiteiten van consumentenorganisaties e.d.m.).